Autor: Sean Silvey, Fluke Corporation
Bezpieczeństwo w zakładzie pracy jest czymś więcej niż tylko zbiorem zadań na liście kontrolnej. Wymaga zaangażowania każdego pracownika — od kierownictwa po pracowników linii produkcyjnej — w celu utrzymania wysokich standardów bezpieczeństwa we wszystkich aspektach działalności. Niektóre reguły bezpieczeństwa mogą z czasem ulec wypaczeniu w stosunku do ich pierwotnych założeń. Daje to początek pewnym mitom sugerującym, jak najlepiej spełniać wymagania BHP.
Mit nr 1: „Uciążliwe” jest jednoznaczne z „niemożliwe” w przypadku odłączania urządzeń od zasilania w celu przeprowadzenia konserwacji
Nie ulega wątpliwości, że odłączanie zasilania w celu wykonania pracy przy jakimś elemencie urządzenia jest niemal zawsze uciążliwe. Nie oznacza to jednak, że jest niemożliwe. Europejska Agencja Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy (EU-OSHA), krajowe odpowiedniki, takie jak Health and Safety Executive (HSE) w Wielkiej Brytanii i DGUV (niemieckie obowiązkowe ubezpieczenie od wypadków), jak również inne władze lokalne, dopuszczają przeprowadzanie prac pod napięciem w szczególnych przypadkach. Określają również, kiedy odłączanie zasilania jest „niemożliwe” ze względów a podwyższone zagrożenie. Istnieje jednak tendencja do przyzwalania pracownikom na pracę pod napięciem tylko dlatego, że odłączanie zasilania byłoby „uciążliwe”. Wiąże się to z dodatkowym, niepotrzebnym ryzykiem, które często prowadzi do wypadków.
W sytuacjach, w których nie ma możliwości wyłączenia zasilania, prace powinny być przeprowadzane wyłącznie przez elektryków i techników posiadających odpowiednie kwalifikacje do pracy przy układach pod napięciem. Powinni oni podejmować wszelkie środki ostrożności, w tym nosić odpowiednie środki ochrony indywidualnej i używać narzędzi zgodnych z odpowiednimi normami bezpieczeństwa (np. EN 60900), adekwatne do warunków pracy.
Mit nr 2: Im więcej środków ochrony indywidualnej, tym lepiej
To, czy należy nosić środki ochrony indywidualnej i jak dużo należy ich stosować, nie jest uzależnione od osobistych upodobań. Podzespół może ulec awarii w dowolnym momencie. Technicznie nienaganne wyłączniki mogą nagle przestać działać w trakcie wyszukiwania i usuwania awarii. Jeśli podczas otwierania szafy dojdzie do powstania łuku elektrycznego, zastosowanie odpowiednich środków ochrony indywidualnej może stanowić różnicę pomiędzy życiem a śmiercią. Elektrycy i technicy muszą przestrzegać szczegółowych wymagań dotyczących środków ochrony indywidualnej zawartych w europejskiej normie EN 50110 — „Obsługa instalacji elektrycznych”, która określa bezpieczeństwo elektryczne w miejscu pracy. Jednak wymaganie od pracowników noszenia środków ochrony indywidualnej w znacznym stopniu przekraczających wymagania bezpieczeństwa dla danego środowiska pracy niekoniecznie musi sprawiać, że będą bezpieczniejsi.
„W przypadku środków ochrony indywidualnej więcej niekoniecznie znaczy lepiej” — jak twierdzi Kevin Taulbee, inżynier elektryk i instruktor ds. bezpieczeństwa w firmie Power Studies, Inc. — „Najważniejsze jest używanie właściwych środków ochrony. Przeprowadzenie prawidłowej analizy zagrożeń w miejscu pracy jest konieczne do wyposażania pracowników w odpowiednie środki ochrony indywidualnej. Zbyt wiele osób po prostu kupuje kombinezon chroniący przed łukiem elektrycznym i grube rękawice robocze chroniące przed wysokim napięciem dla pracujących w ich zakładzie elektryków i pracowników utrzymania ruchu. Rękawice elektroizolacyjne 2. klasy nie są jednak konieczne, jeśli nigdy nie będą wykorzystywane do pracy przy napięciu powyżej 480 V, a ponadto w dużym stopniu ograniczają one sprawność manualną. Zwiększa to ryzyko upuszczenia przez elektryka narzędzia lub przewodu podczas pracy przy rozdzielnicy pod napięciem”.
Oprócz odpowiednich środków ochrony indywidualnej można również dobrać ręczne przyrządy pomiarowe, które zostały zaprojektowane pod kątem łatwiejszej obsługi przycisków i pokręteł w ciężkich rękawicach ochronnych. W niektórych przypadkach można również zmniejszyć ilość środków ochrony indywidualnej poprzez wyposażenie pracowników w bezkontaktowe przyrządy na podczerwień (IR), takie jak kamery termowizyjne, termometry na podczerwień czy bezprzewodowe czujniki monitorujące. Tego typu przyrządy umożliwiają wykonywanie pomiarów poza obszarem narażonym na działanie łuku elektrycznego. Brak konieczności pracy w obrębie obszaru narażonego na działanie łuku elektrycznego, zwłaszcza podczas przełączania lub wyszukiwania i usuwania awarii, zwiększa ogólny poziom bezpieczeństwa pracowników.
Mit nr 3: Wszystkie przewody pomiarowe i bezpieczniki są takie same
Technicy często traktują przewody pomiarowe i bezpieczniki jako podstawowe podzespoły, nie myśląc wiele o ich jakości. Niezależnie od jakości, multimetr jest bezpieczny tylko w takim stopniu, w jakim bezpieczne są używane razem z nim przewody pomiarowe oraz bezpieczniki wewnątrz niego. Elementy te zapewniają niezbędną ochronę przed przepięciami i skokami napięcia, które mogą spowodować poważne obrażenia ciała użytkownika.
Wybór właściwych przewodów pomiarowych
Podstawową funkcją przewodów pomiarowych jest podłączenie multimetru cyfrowego do badanego sprzętu, ale stanowią one również pierwszą linię ochrony przed porażeniem prądem elektrycznym. Źle wykonane, zużyte lub nieprzystosowane do danej pracy przewody pomiarowe mogą być przyczyną błędnych wskazań oraz stwarzać zagrożenie porażeniem prądem w przypadku dotknięcia niewłaściwego przewodu. Wybierając przewody pomiarowe, należy zwracać uwagę na takie rzeczy jak:
- Wysoka jakość materiałów i wytrzymała konstrukcja.
- Kategoria pomiarowa zgodną z normą EN 61010 odpowiednia dla poziomu napięcia w danym zastosowaniu. Kategoria pomiarowa (CAT) przewodów pomiarowych i akcesoriów powinna być równa lub wyższa od kategorii multimetru cyfrowego.
- Odsłonięte elementy metalowe o potencjale elektrycznym mierzonego elementu.
- Chowane sondy, osłony końcówek sond lub sondy z krótszymi końcówkami w celu uniknięcia przypadkowego zwarcia.
Wybierz wysokiej jakości bezpieczniki zamienne
Współczesne normy bezpieczeństwa wymagają stosowania multimetrów cyfrowych ze specjalnymi bezpiecznikami wysokoenergetycznymi, które zostały zaprojektowane pod kątem zatrzymania energii generowanej w czasie zwarcia w obrębie ich obudowy. Ma to na celu ochronę użytkownika przed porażeniem prądem elektrycznym i poparzeniem. W przypadku konieczności wymiany bezpieczników należy zawsze wybierać bezpieczniki wysokooenergetyczne zatwierdzone przez producenta miernika. Zastosowanie tańszych bezpieczników topikowych zwiększa ryzyko odniesienia poważnych obrażeń.
Mit nr 4: Jedynym sposobem przeprowadzenia dokładnego pomiaru układu pod napięciem jest pomiar za pomocą stykowych przewodów pomiarowych.
Dawniej najlepszym sposobem na uzyskanie dokładnych wyników było podłączenie sond pomiarowych lub zacisków krokodylkowych bezpośrednio do przewodów elektrycznych. Wymaga to jednak kontaktu galwanicznego i wiąże się ze zwiększonym ryzykiem powstania łuku elektrycznego oraz potencjalnym zagrożeniem dla osoby dokonującej pomiaru oraz sprawdzanego urządzenia.
Niedawno wprowadzono nową technologię, która umożliwia wykrywanie i pomiar napięcia bez konieczności kontaktu galwanicznego. Ta technologia izoluje przyrząd pomiarowy od badanego źródła napięcia. Aby przeprowadzić pomiar, elektrycy i technicy muszą jedynie nasunąć otwarte cęgi przyrządu ręcznego na pojedynczy przewód. Ponieważ nie są narażeni na bezpośredni kontakt z elementami instalacji pod napięciem, ryzyko porażenia prądem i wystąpienia łuku elektrycznego jest mniejsze.
Wymienione powyżej mity stanowią tylko wierzchołek góry lodowej problemów, z którymi trzeba się zmierzyć podczas prac pod napięciem. Najlepszym sposobem na zapewnienie, że pracownicy w pełni rozumieją wszystkie przepisy dotyczące bezpieczeństwa elektrycznego i przestrzegają ich, jest wprowadzenie i utrzymanie mocno ugruntowanej kultury bezpieczeństwa, stworzonej w oparciu o potrzeby i środowisko pracy danego zakładu.